Dzisiejszym artykułem chciałbym zwiększyć świadomość trenerów piłki nożnej o futsalu. Jednak zanim przejdę do konkretów chciałbym podkreślić kilka bardzo ważnych rzeczy!
Nie jestem specjalistą od futsalu, nie mam licencji FUTSAL C, ani UEFA FUTSAL B, nigdy nie pracowałem w klubie futsalowym.
Nie będę więc pisał tego tekstu jako ekspert, ale jako trener “tradycyjnej” piłki nożnej z licencją UEFA A, który uważa futsal za świetny sposób na rozwój najmłodszych (i nie tylko) zawodników.
Tekst ten ma być dla Ciebie wskazówką jak korzystać z futsalu jako “narzędzia pracy” trenera piłki nożnej, a nie pokazać Ci jak być dobrym trenerem futsalu. Tego nie wiem, nie jestem specjalistą w tym zakresie i nie mam zamiaru tego udawać.
Chciałbym po prostu prosić Cię abyś pochylił się nad futsalem, poznał go, poznał korzyści płynące z treningu futsalowego i zastanowił się czy nie wdrożyć takich treningów jako stały element Twojej pracy. Być może już to robisz, a może jeszcze nie i ten tekst pomoże Ci wdrożyć futsal do swojego warsztatu pracy.
Czy warto trenować futsal?
Głosy w naszym środowisku są różne.
Część trenerów bardzo chwali futsal i ma świadomość jakie niesie korzyści. Część słyszała, że to może pomóc, ale nie zna szczegółów i nie próbuje (lub myli futsal z przeniesieniem się na halę).
Duża część wręcz neguje futsal i nie chce go wdrażać do treningów, bo uważa, że uczy złych nawyków, np. przyjęcia podeszwą (co oczywiście jest nieprawdą i nadinterpretacją “przeciwników” futsalu).
Wielu z nas też mówi, że warto trenować z dziećmi jak najdłużej na świeżym powietrzu i “hartować stal”. Sam jestem jednym z nich, ale jednak nie idę w skrajność i nie trenuję cały rok na świeżym powietrzu, bo chcę korzystać z hali i z korzyści jakich daje futsal.
Tym bardziej, że w Polsce mamy klimat taki jaki mamy i podczas zimowych miesięcy często można zrobić dużo lepszy trening na hali, trening futsalowy, niż tradycyjny trening w mrozie, deszczu czy śniegu (choć te też są potrzebne i mają swoje plusy!).
Wielu trenerów przytacza tutaj argument, że po wejściu na halę, a po zimie po wyjściu z hali, dzieci nie mogą się przestawić i gra nie wygląda za dobrze. Taki słaby okres przejściowy.
To oczywiście nie jest wina hali, ani futsalu, ale niestety często trenerzy tak to przedstawiają. To raczej wina samych trenerów, nieodpowiedniego planowania, chowania się na hali na zbyt długi okres i treningów na hali niemających nic wspólnego z futsalem (tradycyjne piłki, duże gry itp.).
Jednak nie to jest tematem dzisiejszego artykułu i na tym poprzestanę wstępne rozważania, bo dziś chcemy zająć się futsalem! Futsalem jako znakomite “narzędzie pracy” trenera piłki nożnej i sposobem na rozwój umiejętności młodych zawodników.
Futsal – wstęp i obowiązkowy element szkolenia
Osobiście uważam, że futsal powinien być obowiązkowym elementem szkolenia dzieci i młodzieży w tradycyjnej piłce nożnej. Wielu znakomitych trenerów podkreśla zalety futsalu i wielu najlepszych piłkarzy mówi o tym jak gra w futsal lub dodatkowe treningi futsalowe pomogły im w rozwoju umiejętności. Prym wiodą tutaj przede wszystkim Hiszpanie i Brazylijczycy, których wszyscy podziwiamy za wspaniałą technikę i dobrą, szybką grę.
“Zacząłem od gry w futsal. Rozwijałem się. Teraz grając, ciągle wracam do korzeni. Na małej przestrzeni musiałem podejmować ryzykowne decyzje. Przewidywalność oznaczała porażkę. Szybko uczysz się, że posiadanie piłki króluje, i to się nigdy nie zmieni bez względu na to, gdzie grasz. Kocham futsal. Sprawia mi wiele radości. Kocham rzeczy, które można zrobić z piłką, szybkość poruszania się, zwody, drybling oraz jakość podań.” – Adres Iniesta, FC Barcelona.
Wykorzystanie futsalu pomaga rozwijać zawodników wszechstronnie, na wielu płaszczyznach. Nie są zamknięci tylko w jednej dyscyplinie, jaką jest “tradycyjna” piłka nożna.
Inne zasady gry i inne bodźce z nimi związane wpływają korzystnie na rozwój zawodników. Wciągnięcie futsalu do długofalowego planu szkolenia to dużo innych sytuacji i doświadczeń, to dużo technicznej i szybkiej gry, to także inne wymagania, którym trzeba sprostać.
To wszystko wpływa pozytywnie na rozwój zawodników! Przecież wszyscy chcemy widzieć zawodników świetnych technicznie, którzy grają szybko, podejmują szybkie i właściwe decyzje, a do tego cieszą oczy kibiców wspaniałą grą.
“W futsalu dokonuje się konfrontacja zawodnika z ciągłym podejmowaniem decyzji. Kiedy otrzymujesz piłkę, zmierzasz się z mnóstwem wyborów. Twój mózg działa jak komputer: zdaje sobie sprawę, że już miał do czynienia z taką sytuacją, i stara się podjąć dobrą decyzję – dobre podanie lub dobry strzał. W futsalu jest mnóstwo takich decyzji do podjęcia, dlatego też ciągle się rozwijasz, kiedy grasz.”
– Arsene Wenger, były trener Arsenal Londyn.
Jednak jak wszędzie zalecam zdrowy rozsądek i szukanie najlepszej opcji, która jest możliwa do zrealizowania w warunkach jakie posiadasz. Uważam też, że skrajności w 99% przypadków nie są dobre, więc zarówno trenowanie cały rok na świeżym powietrzu i omijanie hali szerokim łukiem, jak i trenowanie na hali przez 6 miesięcy w sezonie, który trwa 10, może 11 miesięcy, nie jest dobre. Obie te skrajności nie są optymalnym rozwiązaniem i trzeba szukać lepszej opcji.
Takim rozwiązaniem może być wykorzystanie futsalu jako narzędzia pracy w okresie zimowym, przez 2-3 miesiące (np. grudzień-luty) oraz wprowadzenie regularnych, dodatkowych treningów futsalu (np. raz w tygodniu lub jeśli nie masz możliwości to chociaż 1-2 razy w miesiącu).
To od Ciebie i warunków jakie posiadasz zależy jak to sobie ułożysz. Ważne, żeby mieć świadomość z płynących korzyści i z głową ułożyć plan szkolenia, który będzie zawierał także treningi futsalowe.
Futsal – przepisy gry / podstawowe zasady
Tutaj chciałbym podkreślić kilka podstawowych (i ważnych również ze względów szkoleniowych) zasad futsalu. Nie są to wszystkie przepisy, ale te najważniejsze, z których powinniśmy korzystać na treningu, gdy wykorzystujemy futsal jako element szkolenia.
1. Gra na hali.
Po pierwsze gramy na hali. Zazwyczaj na boisku o rozmiarach takich jak w piłce ręcznej, czyli 40 x 20 metrów, a pole karne to linia 6 metrów. Takie boisko posiada każda pełnowymiarowa hala. Jednak to nie jest wymóg konieczny. Przepisy futsalu mówią o boisku, które ma 25-42 metry długości i 15-25 metrów szerokości. Jest więc pole do manewru.
Poza tym na potrzeby naszych treningów z dziećmi nie musimy kurczowo trzymać się wymiarów. Ważne, że mamy halę i mniejsze boisko niż zazwyczaj.
2. Specjalna piłka.
Po drugie inna piłka. Ma ona inną wagę (większą) i inny rozmiar (mniejszy), a co najważniejsze inny poziom odbicia (mniejszy). Na hali taka piłka nie skacze, nie odbija się wysoko, sprzyja grze po ziemi. Poza tym wiele mówi się o tym, że do rozwoju potrzebne są różne bodźce, że ćwicząc z dziećmi musimy korzystać z różnych piłek i to znajdziemy właśnie w futsalu.
3. Liczba zawodników.
Po trzecie liczba zawodników na boisku. Tutaj gramy 4+1, bramkarz i czterech w polu. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby z maluchami (skrzat/żak) grać jeszcze mniejszą grę, ale już w starszych grupach (orlik/młodzik i wyżej) ta liczebność jest bardzo istotna. Schodzimy trochę niżej, by popracować nad działaniami grupowymi i mieć więcej kontaktów z piłką.
4. Zasada 4 sekund.
Zawodnik ma 4 sekundy na wznowienie gry podczas autów, rzutów wolnych, wznowienia gry od bramki czy przy rzutach rożnych. Nie ma czasu na zwlekanie, trzeba działać bardzo szybko.
5. Rzuty wolne się kumulują.
Podobnie jak w koszykówce jest w futsalu. Przy futsalowej rywalizacji drużyna może popełnić przewinienie (faul) 5 razy podczas jednej połowy, a już przy 6 przewinieniu drużyna przeciwna wykonuje rzut karny z odległości 10 metrów. Promujemy czystą grę!
6. Gra bramkarza.
Bramkarz wznawia grę ręką (rzuca piłkę) i nie może ponownie jej dotknąć dopóki piłka nie przekroczy linii środkowej boiska albo piłki nie dotknie przeciwnik.
Oczywiście tak jak wspomniałem wcześniej to nie są wszystkie przepisy (są jeszcze zmiany hokejowe, zatrzymywany czas gry, ograniczenie gry wślizgami, itp.), ale patrząc na futsal pod kątem szkoleniowym to właśnie powyższe przepisy / zasady są bardzo ważne!
Bez nich nie możemy mówić o futsalu.
Jeśli po prostu trenujemy na hali to trenujemy na hali, przez warunki pogodowe, możliwości organizacyjne, chęci. A jeśli chcemy czerpać korzyści z treningu futsalowego to trzeba pamiętać o tym o czym pisałem przed chwilą – inna nawierzchnia, inna piłka, inne obuwie, inne przepisy gry, inne wymagania i działania – to wszystko robi dużą różnicę!
Futsal – ogromne zalety
Często słyszę rozmowy trenerów, w których pojawia się zdanie, że zawodnicy “na zachodzie” są lepsi technicznie oraz dużo lepiej rozumieją grę. A z drugiej strony mówią, że unikają hali albo futsal im nie pasuje. Tymczasem futsal zapewnia świetny rozwój w tych dwóch obszarach.
Gra się na małej przestrzeni, pod ciągłą presją czasu i przeciwnika, trzeba podejmować szybkie decyzje, ma się dużo kontaktu z piłką i trzeba wykazać się wręcz wzorową techniką i umiejętnościami panowania nad piłką. To wszystko rozwija także kreatywność młodych zawodników, to wszystko przygotowuje ich także do gry na dużym boisku. A ponad to mamy bardzo wysoką intensywność, która też jest niezbędnym elementem szkolenia.
“Futsal pomaga rozwijać się młodym zawodnikom w pełnym zakresie: techniczno-taktycznym, motorycznym oraz mentalnym. Częsty kontakt z piłką, która dzięki swoim właściwościom sprzyja grze po podłożu, gra na małej przestrzeni, pod ciągłą presją czasu i rywala, arytmia gry wszechstronnie rozwijają młodych piłkarzy. Polecam szczególnie w okresie zimy i treningów na hali.” – Jacek Magiera, trener reprezentacji Polski U20.
Jakie są więc największe zalety futsalu? Co daje nam futsal pod kątem rozwoju młodych zawodników? Posłużę się tutaj przede wszystkim artykułem Jakuba Drwala z Asystenta Trenera nr 35, powyższą grafiką przygotowaną przez UEFA oraz materiałami nadesłanymi przez trenerów i własnymi doświadczeniami.
1. Wszechstronny rozwój umiejętności.
Futsal to inne bodźce, inne warunki, inne zasady, a jak wiadomo im więcej różnorodnych zadań tym lepszy rozwój zawodników. Futsal wpływa pozytywnie na rozwój koordynacyjnych zdolności motorycznych, poprawę techniki, naukę działań grupowych, rozumienie gry, szybkość podejmowania decyzji. Jest to świetny sposób na przygotowanie młodych zawodników do gry w piłkę nożną.
2. Ilość kontaktów z piłką.
Mniejsza przestrzeń, mniej zawodników na boisku, piłka która sprzyja grze po podłożu, dynamika i zasady gry. Każdy zawodnik bierze udział w grze, praktycznie przez cały czas. To wszystko wpływa na większą ilość kontaktów z piłką, a więcej kontaktów z piłką to sprzyjające warunki do lepszego opanowania umiejętności technicznych.
3. Lepsza kontrola piłki / technika.
Ponownie podkreślę mniejsza przestrzeń i ciągłą presję rywala, w takich warunkach działania zawodników muszą charakteryzować się dużą dokładnością. Oczywiście najmłodsi jeszcze nie mają wysokich umiejętności, ale taka gra sprzyja ich rozwojowi. Muszą pracować nad techniką, muszą dobrze operować piłką. Tutaj trzeba podać dokładniej, liczy się precyzja, tutaj trzeba strzelić dokładnie tam gdzie się chce, bo bramka jest mniejsza i jest mniej czasu na decyzję. Trenowanie w takich warunkach to dobry sposób na rozwój techniki.
4. Intensywność.
Chyba każdy kto grał w halówkę wie o czym mowa. Gra 5 x 5 na hali to wysokie tempo, ciągłe fazy przejściowe, gra praktycznie bez chwili wytchnienia. Poprzez wysoką intensywność w najmłodszych grupach budujemy wytrzymałość. Intensywność to ważny element każdego treningu, tą niewielką ilość czasu jaką mamy na treningu trzeba dobrze wykorzystać.
5. Szybkość i rozumienie gry.
Mamy zasadę 4 sekund, która mocno przyspiesza grę. Mamy ciągłą presję przeciwnika, która uniemożliwia zwlekanie. Mamy przestrzeń, w której każdy zawodnik jest w grze. Zawodnik musi być więc cały czas skoncentrowany, cały czas obserwować otoczenie i podejmować szybkie decyzje. Poza tym występują tutaj takie same działania jak w “tradycyjnej” piłce nożnej. Są działania indywidualne i grupowe, działamy w 2-, 3-, 4-osobowych grupach co także ma miejsce na dużym boisku. Przy mniejszej grze na większej intensywności uczymy się dobrze rozumieć grę i później bez problemu możemy przenieść to na grę w piłkę nożną.
6. Czysta gra.
Grając w futsal promujemy czystą, techniczną grę. Tutaj nie liczy się siła, wślizgi, a przepisy ograniczają rolę “fizycznej” gry. Wystarczy wspomnieć przepis o rzucie karnym przy szóstym faulu lub obejrzeć mecz futsalu. Tam liczy się technika i szybkość działania. Tam liczy się czysta gra. Wpajamy dobry nawyki, uczymy fair-play. Nie uczymy kombinować, grać na czas, nie wpajamy złych nawyków.
7. Przyjemność / dobra zabawa.
Gra w futsal to wiele radości dla dzieci. Tutaj mamy dużo zwodów, dryblingu, dużo strzałów. Wszystko co dzieci uwielbiają. Pada też więcej bramek i każdy ma duży udział w grze. Nie sposób pominąć tych zalet. Bo przecież pracując z najmłodszymi wiesz jak ważna jest przyjemność i satysfakcja płynąca z treningów i gry w piłkę. Futsal to ogromna radość!
“Jestem wielkim fanem futsalu… szybkie tempo, szybki czas reakcji, mało miejsca, doskonała technika, szybkie myślenie… widzę, jak wielkie ma znaczenie w grze na dużym boisku.” – Jurgen Klinsmann, były trener reprezentacji Niemiec i USA.
Podsumowanie – futsal jako narzędzie pracy trenera
Futsal to dynamiczna odmiana piłki nożnej, która może być świetnym “narzędziem pracy” i sposobem na rozwój umiejętności młodych zawodników. Podkreślam, że MOŻE być, o ile Ty jako trener odpowiednio podejdziesz do tematu.
Najważniejszą rzeczą jest świadomość, że same treningi na hali to jeszcze nie futsal. Aby korzystać pełnymi garściami z futsalu i zadbać o rozwój zawodników w okresie zimowym trzeba podjąć jeszcze kilka działań. Podstawa to oczywiście inne piłki. Warto też korzystać z przepisów / zasad obowiązujących w futsalu. Trzeba też mieć otwartą głowę i zrozumieć jak wielkie zalety ma wplatanie futsalu w długofalowy plan szkolenia.
Planuję już w przyszłym sezonie wpleść futsal do regularnych treningów. Razem z rocznikiem 2010, UKS AP Szczecinek i SP nr 5 w Szczecinku ruszamy z Oddziałem Mistrzostwa Sportowego (OMS). W ramach OMS planujemy 1 futsalowy trening w tygodniu, jako uzupełnienie tradycyjnych treningów. Nawet w okresie jesiennym i wiosennym. Pewnie w okresie zimowym ta częstotliwość będzie trochę większa, ale będziemy nadal mieszać treningi tradycyjne na sztucznej nawierzchni z futsalem.
Pamiętaj, że w sporcie dzieci liczy się różnorodność. Potrzeba im różnych sportów i różnych bodźców. Futsal to nadal to co kochają najbardziej – piłka nożna. Jednak jest dużo różnic (boisko, piłka, obuwie, przepisy), które pozytywnie wpływają na rozwój zawodników.
Największe zalety to także rozwój kreatywności, decyzyjności, szybkości oraz techniki piłkarskiej. Zawodnik ma dużo kontaktów z piłką, gra pod presją czasu i przeciwnika, liczy się szybkie tempo. To, że przyjmie piłkę podeszwą czy czasem uderzy ze szpica nie jest budowaniem złego nawyku. To tylko jedna z rzeczy, które zawodnik będzie miał w swoim arsenale. Później, gdy nadarzy się taka okazja, wykorzysta to także na dużym boisku.
Mam nadzieję, że ten artykuł pomoże Ci w zrozumieniu futsalu i korzyści z niego płynących. Tak jak wpisałem we wstępie – sam nie jestem specjalistą od futsalu, ale doceniam go i wykorzystuje w swojej pracy. Uważam, że futsal to niezbędny element w szkoleniu piłkarskim dzieci i młodzieży. Jeśli jeszcze nie wykorzystujesz futsalu w swojej pracy to czas spróbować. Nie musisz wierzyć mi na słowo. Spróbuj sam i wyciągnij wnioski.
Futsal to wspaniała gra i świetny sposób na rozwój umiejętności.
PS. Na koniec chciałbym podziękować wszystkim, którzy pomogli mi w stworzeniu tego artykułu! Jakub Drwal, Marcin Gębicki i Bartosz Bencych – dziękuję za podesłanie materiałów. Dziękuję także wszystkim, którzy wypowiedzieli się o futsalu na naszym Facebooku. Mocno mi pomogliście. 🙂 Dzięki również dla ekipy Asystent Trenera, w którym znalazłem ciekawe artykuły o futsalu!
Źródła:
1. Asystent Trenera nr 25, artykuł “A może futsal?”, autor Mikołaj Patek.
2. Asystent Trenera nr 35, artykuł “Futsal, czyli czyste źródło nowoczesnego futbolu”, autor Jakub Drwal.
3. Materiały przesłane od trenera – Marcin Gębicki (dziękuję!).
4. Materiały przesłane od trenera – Bartosz Bencych (dziękuję!).
5. Materiały UEFA – Master the ball (Futsal).
5. Własne materiały i doświadczenia z treningów.
